You are here

La vida en los concellos con más vacas que vecinos.

La crisis demográfica se une a la del rural: un 82 % de explotaciones menos en 17 años en Orense.

La vida en los concellos con más vacas que vecinos

La crisis demográfica se une a la del rural: un 82% de explotaciones menos en 17 años en Ourense

j. fraiz ourense 29.01.2018 | 18:40

Una vaca y su ternero en un prado nevado de Montederramo. // Brais Lorenzo
Una vaca y su ternero en un prado nevado de Montederramo. // Brais Lorenzo

Las vacas vianesas de Xosé Blanco, Pepe de Cimadevila, pisaban nieve anteayer. Ya no hay inviernos con los mismos rigores que antes, dice este ganadero de montaña, de 55 años, que cría con mimo la raza autóctona en la cumbre de Montederramo. Tiene 210 animales a pesar de los pesares. De la sequía, de los incendios que calcinaron entre agosto y septiembre rulos de hierba y 6 hectáreas de terreno, de los costes de producción y la exigencia. "Hai moitos animais en perigo de extinción, pero a xente non se dá conta de que o que está en máis perigo de desaparecer é o gandeiro. Igual pola nosa culpa de perder un poco o orgullo, vésenos como raros e crese que nos adicamos a isto porque non valemos para outra cousa. Pero somos os que sostemos a humanidade. Calidade sen nós non vai haber", incide mientras, al otro lado del móvil, se oye faena.

Cuando Pepe empezó hace 20 años, la brucelosis acabó con 14 de sus 23 vacas rubias. La adversidad no consiguió que se arredrara. Hijos de padres ganaderos, probó con la raza vianesa y de los 14 animales que tenía entonces cuida ahora un total de 210 de una raza en peligro de extinción. Sus animales, de un pelaje pardo desigual, campan al aire libre, día y noche. Vende directamente a particulares de Ourense, Vigo y Santiago y también envía carne a zonas como Alicante y Madrid. "Se non gusta este oficio non podes vivir aquí, porque a profesión do gandeiro é dura, de 24 horas", dice un trabajador que atiende el ganado desde las 7.30 de la mañana "ata cando non se ve", si es invierno, y cerca de las 11 de la noche en el verano. Él y su mujer sostienen la explotación de Cimadevila. Sus hijos, una chica de 21 y un joven de 19, ayudan cuando los estudios se lo permiten.

Las dificultades del sector primario se suman al incesante retroceso demográfico, que despuebla la provincia a un ritmo de 9 habitantes menos cada día, de una manera más acentuada en el rural. La producción creció en términos generales, impulsada por el sector primario y avícola por el empuje de Coren, pero en el sector bovino cayó a la mitad en poco más de un decenio: de las 20.788 toneladas producidas en Ourense en 2003 a las 10.486 del año 2015. En algo más de una década desaparecieron el 82 % de las explotaciones agroganaderas de Ourense (había 64.992 registradas en 1999 con una superficie utilizada de 120.432 hectáreas, y solo 11.655 en 2016 con 88.084 hectáreas útiles de terreno, según los últimos datos del IGE).

La pérdida de vecinos es igual de feroz. La provincia con la edad media más elevada de España tiene 311.680 habitantes censados -cifras provisionales del INE-. En tres municipios -Montederramo, Chandrexa de Queixa, San Xoán de Río- y en una comarca entera -Terra de Caldelas- hay un mayor número de vacas que de personas. La ratio cambia al computar toda la provincia: 25.413, una por 12 vecinos.

En San Xoán de Río, Montederramo y Chandrexa el número de vacas se ha mantenido más o menos estable en los últimos años: en aproximadamente 1.000 en el último municipio, entre 2.500 y 2.700 en Montederramo y entre 650 y 800 en el primer concello de los citados. Si se revisa la estadística, la pérdida de población ha sido constante. Montederramo tenía 1.204 vecinos censados en 2002, hoy son 760, un 37 % menos. El censo en Chandrexa de Queixa ha pasado de los 853 residentes de 2003 a 494, una caída del 42 %. En Río residían 929 personas en 2002 y hoy son 561, un 39 % menos.

El portal Gciencia publicó en diciembre una información sobre los 63 ayuntamientos de Galicia con más vacas que personas. Las comarcas de Lugo y A Coruña con más producción de leche concentran el grueso de la ganadería. En Ourense y Pontevedra solo en tres municipios por provincia hay más cabezas de vacuno que personas, aunque si el análisis se hace según el total de animales de bovino -63.382 en toda la provincia, de los cuales 25.413 son vacas-, aumentaría la lista de municipios ourensanos con más ganado de este tipo que habitantes: Xunqueira de Espadanedo, Baltar, Sarreaus, Vilar de Barrio, así como casi Maceda y Calvos de Randín, tienen más animales registrados en explotaciones de bovino que vecinos empadronados.

También hay lugares en la provincia sin una sola vaca: Arnoia, Beade, Pontedeva y Larouco, según el censo más reciente, de 2014. Solo una en Leiro, dos en Cenlle y Rubiá. Ourense capital es la que menos tenía -solo 9- de entre las 7 grandes ciudades gallegas (Lugo, más de 10.000).

En Montederramo, con 760 residentes actualmente, el número de cabezas de ganado de vacuno es el triple que el de residentes. Los últimos datos del IGE, de 2014, cifran en 2.716 el total de vacas en un concello que por aquel entonces tenía 822 vecinos. Actualmente hay 95 explotaciones de bovino de toda clase. "Por moito que teñamos un potencial turístico tremendo nesta zona da Ribeira Sacra, se deixaramos isto abandonado ¿quen ía querer mirar? Antes dicíaselle aos fillos que estudiaran porque o campo era o peor, pero apostando pódese saír adiante cunha explotación aínda que sexa difícil. A calidade de vida é ben distinta", valora el alcalde, Antonio Rodríguez (PP).

Él y otros regidores de zonas ganaderas coinciden en que todas las ayudas son pocas para que los jóvenes se animen a emprender en el sector primario. "Unha persoa que se queira incorporar teno difícil. Aínda que as terras poidan ser máis ou menos grandes, para montar unha explotación que dea para vivir fai falta diñeiro, por moitas subvencións que haxa. Non é doado", dice el regidor de Montederramo.

Su homólogo en Chandrexa de Queixa, Francisco Rodríguez (PP), comparte que "ten que haber máis axudas da administración para que a xente nova se estableza, compre os animais, a maquinaria e invirta". En este concello de solo 494 vecinos en la actualidad, el número de vacas era de 1.059 en 2014, cuando el censo de habitantes se situaba en 545, la mitad. En el municipio hay 18.000 hectáreas de extensión de pastos y 73 explotaciones de ganado bovino de toda clase. "É a nosa industria, o único sector no que podemos crear postos de traballo para que a xente regrese a vivir ao rural", defiende convencido el alcalde. Según dice, "nos últimos dos anos tivemos 18 incorporacións".

También hay más vacas que personas en San Xoán de Río, un municipio con solo 561 habitantes (con la edad media más elevada de los tres concellos, 62,3 años), y que en 2014 tenía 632 vecinos por 731 ejemplares de ganado vacuno. Hay 51 explotaciones de bovino. A su alcalde, Luis Castro (PSdeG), le preocupa el problema de competitividad de la carne autóctona frente a otras variedades más baratas. "Temos unha zona de pastos moi bos e gandería podería ser rentable, pero o gran problema é que queda pouca xente que a explote". Más que ayudas, que bienvenidas sean, el regidor considera que es necesario una regulación que proteja el producto autóctono: "O Goberno ten que se implicar para que sexa rentable a producción de carne e non haxa que vender por debaixo dos prezos de custe. A que entra de fóra non ten nada que ver en calidad coa de aquí, pero ten prezos moi baixos e hoxe a xente mira moito máis a economía".

Castro considera prioritaria la intervención estatal. Se fijará población cuando el sector primario sea rentable, cree. "Os pensos soben, o ganado costa mantelo e cos prezos que hai non se dá competido; pérdese diñeiro. Quizais o Goberno tería que poñer un imposto a esa carne que vén de fóra. Aquí poderiamos ter gando de toda clase porque o noso terreo adáptase, pero se nos entra carne de importación máis barata do importe ao que podemos producir as explotacións vense condenadas".

Pastos contra los incendios

Más prado y paisaje de mosaico en el monte limita los daños de los incendios forestales. "Nós levamos 150 hectáreas de terreo limpios polo pasto das vacas, iso non vai arder. ¿Cantas persoas farían falta para telo así?", esgrime Xosé Blanco. "Se non arde máis por aquí é precisamente pola ganadería. A mellor medicina contra os lumes é que o monte teña prado. Se queremos evitalos, debemos ter aproveitados os montes. Con abandono, arde", enlaza el alcalde de Montederramo.

Así piensa también el regidor de Chandrexa, Francisco Rodríguez, quien llegó a plantear a Medio Rural una política agroganadera para frenar el riesgo de incendio: "A limpeza máis eficaz do monte era ter ganado de ovino e caprino. Antes había 16.000 explotacións e agora, unhas 3.000. Sen pastos estaría todo a monte, a pesar de que entre concello e explotacións limpamos unhas 500 hectáreas ao ano". Contra el ocaso del rural, el sector primario.




Antonio Rodríguez - Alcalde de Montederramo (PP)



"Apostando polo campo, aínda que sexa difícil, pódese saír adiante; a calidade de vida é outra"



 

 




Luis Castro - Alcalde de San Xoán de Río (PSdeG)



"A entrada de carne de importación máis barata que o coste de producción condena as explotacións"



 

 




Francisco Rodríguez - Alcalde de Chandrexa de Queixa (PP)



"Debería haber máis axudas para animar a xente moza. Aquí tivemos 18 incorporacións en 2 anos"
Couso Galán
Adolfo Dominguez
Blusens
Astilleros Barreras

Lo último en los blogs

Una de las vacunas chinas probada en humanos es segura y genera respuesta inmune.Se ha probado en 108 adultos y ofrece resultados...
Seguro que al cerrar un libro alguna vez has pensado en lo maravilloso que sería poder viajar al mundo en el que transcurre la historia. En...

Lo último en los foros

No es un secreto que Galicia cuenta con vinos: blancos y tintos de los cuales algunos de ellos pueden ser considerados de los mejores del...
Se inicia este "Foro" en relación al proyecto "Galicia Universal", para que todo aquel que se identifique con el mismo, pueda emitir su...